Phát triển

Sau dự án Bi, đừng sợ với vai trò nhà sản xuất, đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp bắt đầu tập trung vào dự án điện ảnh đầu tay của mình[11] mang tên "Đập cánh".[12] Phần kịch bản được cô chấp bút từ năm 2008 khi đang tham gia dự án Quỹ Ford[13] và đang mang thai đứa con thứ hai.[14] Từ năm 2010 đến 2012, Điệp lần lượt mang dự án đến trình bày ở Hàn Quốc và Ý.[13] Ý tưởng ban đầu là câu chuyện về một cô gái trẻ mang thai ngoài ý muốn đang kiếm tiền để phá thai. Trong lúc đó, cô lại nhận được tiền từ một người đàn ông đứng tuổi có ham muốn tình dục đặc biệt với những phụ nữ có thai.[11] Trong một buổi phỏng vấn về sau, Nguyễn Hoàng Điệp cho biết phim có nhan đề Đập cánh giữa không trung là vì "không biết nên lên cao hay xuống thấp khi chưa đủ sức để vút bay lên và cũng chưa thấy an toàn để hạ cánh nên cứ phải đập cánh vậy thôi [...] bộ phim này tồn tại dựa trên sự lưỡng lự của một cô gái trẻ có bầu, cô đơn".[15] Bên cạnh hai nhân vật trên, phim còn xoay quanh hai nhân vật khác: một thanh niên trẻ tuổi và một người đàn ông muốn làm phụ nữ.[11] Theo đạo diễn Điệp, lý do cô chọn một nhân vật đồng tính là vì bản thân ấn tượng với những người đàn ông chuyển giới ở miền Nam Việt Nam trong quá trình xây dựng bộ phim tài liệu về họ trước đó.[16]

Sau khi tiết lộ ý tưởng này cho Phan Đăng Di, bạn thân của cô và cũng là đạo diễn của Bi, đừng sợ. Di đồng ý tham gia dự án với vai trò giám đốc sản xuất,[11] hợp tác với Đỗ Thị Hải Yến.[17] Yến cũng là người hỗ trợ Điệp chỉnh sửa kịch bản, chỉnh lý lời thoại cho phim.[18] Phạm Quang Minh, người từng hỗ trợ Điệp và Di trong dự án Bi, đừng sợ tiếp tục làm người quay phim.[19] Theo Điệp, bộ phim cần 400.000 euro để triển khai.[20] Ban đầu, cô tìm đến nhiều đơn vị trong nước nhờ hỗ trợ tài chính nhưng đều bị từ chối.[21] Do đó, Điệp quyết định dùng tiền túi làm một phim ngắn có tên Hai, tư, sáu rồi sau đó đem phim ngắn này tới Liên hoan phim Cannes 2012 trình chiếu nhằm tìm kiếm các đối tác tài trợ từ nước ngoài.[22][23] Ban tổ chức cũng yêu cầu cô gửi kèm hồ sơ dự án phim Đập cánh giữa không trung vì họ muốn biết năng lực của đạo diễn.[12] Tại đây, Điệp gặp Thierry Lenouvel, một nhà sản xuất điện ảnh người Pháp. Ấn tượng bởi kịch bản câu chuyện, Lenouvel ngỏ ý muốn cùng Điệp tham gia vào bộ phim.[24] Ông đặt ra kế hoạch trong vòng một năm, dự án phải tham gia ứng tuyển vào hai quỹ điện ảnh tại châu Âu và được ít nhất hai quỹ chấp thuận. Vì lẽ đó, những nhà đồng sản xuất phim gọi đó là "kế hoạch mộng mơ".[25] Tháng 11 năm 2012, Đập cánh giữa không trung được quỹ World Cinema tài trợ 140.000 euro.[26] Sau đó là một số quỹ điện ảnh khác như World Cinema Support và Francophonie của Pháp, Sorfund của Na Uy, CDEF của Đại sứ quán Đan Mạch, A&C của Việt Nam và Global của Hoa Kỳ.[25] Bên cạnh Lenouvel, dự án cũng được hỗ trợ bởi hai nhà đồng sản xuất khác đến từ Đức và Na Uy.[27]

Tuyển vai

Phim bắt đầu tổ chức tuyển vai tại Hà Nội vào tháng 7 năm 2011,[19] thu hút sinh viên một số trường trên địa bàn Hà Nội đến tham gia.[28] Hình mẫu cho vai nữ chính là Châu Tấn, nữ diễn viên Trung Quốc. Tuy nhiên, đoàn làm phim vẫn chưa tìm được người thích hợp.[29] Ngày 24 tháng 9, buổi tuyển vai thứ hai diễn ra tại Thành phố Hồ Chí Minh, kéo dài hai ngày[30] do Đỗ Thị Hải Yến phụ trách.[31] Là người từng hợp tác với đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp trong các dự án trước đó, diễn viên Thùy Anh được nữ đạo diễn mời đến tuyển vai hộ cho các diễn viên trong phim. Nhân cơ hội này, Thùy Anh yêu cầu cho thử vai nữ chính, nhưng Điệp đã từ chối do cô còn trẻ và chưa đủ kinh nghiệm[32] mặc dù nữ đạo diễn có để ý đến cô và kỳ vọng đây sẽ là một nhân tố "gây bất ngờ với khán giả",[14] nhưng theo Điệp, "lúc ấy Thùy Anh mới 15, 16 tuổi, mới vào ngưỡng lớn lên, tôi nghĩ cô ấy còn quá trẻ, tâm lý còn tươi non, tôi không thể tàn phá cô ấy bằng một bi kịch theo kiểu Huyền: mang thai ngoài ý muốn, cảnh nạo phá thai, cảnh làm tình, rồi nặng nề và dao động giữa hai tình yêu vắt kiệt tinh thần".[33] Trong thời gian này, vì không tìm được vai diễn thích hợp cho Trương Hồ Phương Nga, đạo diễn Phan Đăng Di đã chuyển hồ sơ của cô sang dự án của Hoàng Điệp. Khi nhìn thấy những bức ảnh của Phương Nga và sau khi gặp mặt trực tiếp, nữ đạo diễn đã quyết định chọn cô vào vai Huyền.[34]

Trần Bảo Sơn được chọn vào vai Hoàng.[35] Sơn tham gia phim sau hai năm tập trung việc kinh doanh.[36] Đầu tháng 6 năm 2013, Nguyễn Hoàng Điệp tổ chức một buổi tuyển vai khác ở Viện Pháp tại Hà Nội[lower-alpha 1] để tuyển nam chính đóng chung với Phương Nga.[37] Cuối tháng 7 năm 2020, chỉ còn lại bốn ứng viên cuối cùng. Đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp mời diễn viên Như Lai làm việc với ba người trong số họ vì theo cô, ba người này "là những tay ngang hoàn hảo". Mặc dù là người bị chấm điểm thấp nhất về diễn xuất, Hoàng Hà vẫn được chọn. Theo Điệp, việc diễn xuất kém là do Hà cố tình giả vờ vì anh có nhược điểm sức khỏe yếu.[38] Lúc bấy giờ, anh đang là sinh viên năm hai Đại học Sân khấu Điện ảnh.[38][39] Về phần Thanh Duy, anh thu hút sự chú ý của Nguyễn Hoàng Điệp nhờ tấm ảnh chụp bản thân đang trao đổi trang phục với một nữ ứng viên cho vai Huyền trong buổi tuyển vai.[38] Đạo diễn Điệp và Phương Nga cũng làm việc cùng nhau trong khoảng hai năm trước khi Phương Nga quyết định từ bỏ vai diễn vì lo ngại về cảnh nóng trong phim.[34] Trước thời gian khởi quay một tháng, đạo diễn Hoàng Điệp đã gọi điện thoại đến Thùy Anh hỏi cô liệu có thể đảm nhận vai nữ chính hay không. Sau một khoảng thời gian suy nghĩ và đắn đo, cô chấp nhận yêu cầu.[32][40]

Quay phim

Đập cánh giữa không trung khởi quay từ mùa hè năm 2013.[41][42] Có hơn một nửa cảnh phim lơ lửng trên không do đặc thù công việc của nhân vật chính.[20] Theo đạo diễn Điệp, cô cho quay toàn bộ các cảnh, không cắt kịch bản.[43] Ngoài Trần Bảo Sơn, cả ba vai chính trong phim là Hoàng Hà, Thùy Anh và Thanh Duy đều lần đầu đóng phim điện ảnh. Theo Hoàng Hà, anh khá ngại ngùng và thậm chí định bỏ vai khi đọc kịch bản vì vai Tùng có khá nhiều cảnh tình dục với nữ chính. Trước khi khởi quay, Hà tham khảo nhiều về việc này. Do anh lẫn Thùy Anh đều chưa quen nhau trước đó nên họ có vài ngày diễn thử. Theo Hà, anh hoàn toàn tự tin khi diễn trong phim trường. Những cảnh nóng nào khó anh sẽ xin đạo diễn Điệp cho thực hiện lại.[39] Trong khi đó, Thanh Duy vào vai Linh, một nhân vật đồng tính. Anh có chút ngại ngùng khi quyết định nhận vai này vì e sợ "những vai diễn đồng tính vô thưởng vô phạt trong phim và sân khấu Việt Nam". Thanh Duy cũng có thời gian dài tập thử với Phương Nga nên khi cô bỏ vai, anh khá hoang mang cho đến khi gặp Thùy Anh. Hai người rất thân trong giai đoạn làm phim. Về nhân vật Hoàng Hà, Duy cho biết anh "ghét nhân vật Tùng mà Hoàng Hà thể hiện" nhưng cũng nhấn mạnh rằng các diễn viên xem nhau "như người trong nhà".[44] Theo lời kể của Thanh Duy, có vài phân cảnh nhân vật của anh không được khóc mà phải biểu thị cảm xúc bằng ánh mắt.[45] Anh đôi khi khóc ở phim trường.[44][45] Trong một buổi phỏng vấn, Thanh Duy tiết lộ cảnh ám ảnh nhất của mình là những cảnh "mang màu sắc tối tăm và tâm lý nặng nề".[45]

Đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp yêu cầu Thùy Anh và Trần Bảo Sơn giữ khoảng cách với nhau trên phim trường vì đặc thù nhân vật mà họ vào vai.[46][47] Diễn viên Thùy Anh không tiết lộ cho gia đình chuyện cô đóng cảnh nóng trong phim.[40][48] Do phải lấy nhiều góc quay khác nhau nên cảnh nóng giữa cô và Trần Bảo Sơn mất từ 5 đến 6 tiếng đồng hồ để thực hiện.[48][49] Theo đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp, Trần Bảo Sơn dành nhiều thời gian đọc kịch bản, tập luyện với đạo diễn, quay bối cảnh, thu thanh bổ sung, đánh giá cao "ứng xử nghề nghiệp hết sức chu đáo và chuyên nghiệp" của diễn viên này.[50] Trước khi vào vai, nữ diễn viên Thùy Anh tìm hiểu về dáng đi, cử chỉ, giọng nói của những người phụ nữ mang thai, bắt chước tiếng rên rỉ khi sinh nở của họ,[47] cũng như nghiên cứu về các cảnh nóng nghệ thuật.[46] Trong một lần quay phim với Hoàng Hà, Thùy Anh trốn vào nhà vệ sinh và khóc trong đó vài giờ.[51] Còn trong lần quay ở Tam Đảo, do kiệt sức nên không thể diễn cảnh khóc, đạo diễn Điệp đã quát mắng cô. Theo lời Thùy Anh, cô "vừa tức vừa sợ, nhưng nghĩ cả đoàn đã rất vất vả nên mình phải cố gắng".[32] Cũng theo diễn viên này, những cảnh quay khó nhất mà cô phải diễn là những cảnh quay cận mặt gần cuối phim, khi cô "không thể dùng tay chân mà chỉ có thể dùng khuôn mặt để lột tả" vai diễn.[40] Vì hạn chế về mặt kinh phí, phim không tổ chức họp báo khi đóng máy.[14]

Hậu kỳ

Quá trình làm hậu kỳ cho phim diễn ra hoàn toàn tại Pháp.[52] Ngày 12 tháng 8 năm 2014, Hội đồng duyệt phim Quốc gia sau khi thẩm định đã kết luận Đập cánh giữa không trung là "một tác phẩm có giá trị và đạt chất lượng nghệ thuật". Tuy nhiên, do đề cập tới những góc tối trong giới trẻ nên phần hình ảnh, âm thanh có nhiều đoạn không hợp với "văn hóa Việt Nam". Do đó, hội đồng duyệt yêu cầu đạo diễn Điệp cùng ê kíp làm phim cắt bỏ những đoạn trên.[53][54] Ngày 18 tháng 8, sau khi tiếp nhận yêu cầu từ hội đồng duyệt, Nguyễn Hoàng Điệp trực tiếp thực hiện các sửa đổi trên bản phim vì cô muốn "mọi vết cắt phải thực sự ngọt ngào và uyển chuyển".[54] Theo đạo diễn Điệp, cảnh mà hội đồng duyệt yêu cầu cắt "là cảnh vô cùng lạnh lẽo",[55] "những từ tục quá trong thoại của phim",[51] không phải cảnh nóng.[51][55] Vị đạo diễn dùng biện pháp làm méo, làm mờ hoặc bỏ tiếng, tăng âm nhằm tạo cảm giác chồng lấp.[51] Cô cũng cho rằng đó không phải "cái gì quá ghê gớm" vì "tất cả các nhà làm phim trong nước đều phải trải qua cái thủ tục như vậy".[55] Phim có buổi chiếu thử tại Paris cho người Việt ở Pháp trước khi công chiếu chính thức tại Liên hoan phim Venezia.[52]